در مقاله حاضر نویسنده با واکاوی مفاهیم قدر، شب و روز در قرآن جایگاه و ارزش شب قدر را در تعیین سرنوشت انسان مورد بررسی موشکافانه قرار داده است که با هم آن را از نظر می گذرانیم.

ناپیدایی شب قدر

یکی از برکات ماه رمضان وجود لیله القدر در شب های آن است. به احتمال بسیاری قوی لیله القدر در ماه رمضان و مشهور در نیمه دوم و معروف آن دهه سوم آن در شب های بیست و یک، بیست و سه و یا بیست و هفتم است. البته برخی نیز شب نوزدهم را نیز یکی از احتمالات قوی دانسته اند. با این همه برخی از روایات معدود نیز شب نیمه شعبان را شب قدر می دانند ولی مشهور در میان اهل حدیث و دانشمندان و عموم مردم ماه رمضان می باشد.
برخی از عالمان و اهل علم و عمل برای دست یابی به احیای شب قدر که از اعمال شب قدر است تمامی سال را احیای نگه می دارند که این خود بیانگر جایگاه و ارزش شب قدر و احیا و شب زنده داری در آن است.
اهتمام عمومی مومنان برای شب زنده داری و احیای این شب و به جا آوردن اعمال مخصوصی که برای آن بیان شده است بیانگر نقش و کارکردهای متنوع و بسیار آن در زندگی بشر است. از این رو هر کسی می کوشد تا با به جاآوری اعمال شب قدر و احیای آن به آثار آن دست یابد؛ بنابراین با این که این شب به طور مشخص معلوم نیست و تفاوت ها و تغییرات ماه و دست یابی درست حتی به همان شب های چندگانه مشخص شده در روایات برای مردم فراهم نیست، با همه این مسایل برای دست یابی به تاریخ و وقت دقیق شب قدر، مومنان می کوشند به هر طریقی شده به اعمال و آثار این شب مقید باشند از این رو شب های مختلف احتمالی را به قصد دست یابی به شب قدر، احیا می کنند و به اعمال مخصوص آن شب می پردازند. مشکل در شناسایی و تعیین شب قدر افزون بر معلوم نبودن آن از نظر کلی، در تعیین شب مورد نظر در میان شب های ماه رمضان نیز می باشد؛ زیرا گردش ماه و عدم تعیین شب نخست آن به علل و عوامل مختلف، خود موجب می شود تا مشکل مصداقی نیز پدید آید و مردم ندانند که حتی شبی که احیا می کنند همان شب نوزده و یا بیست و یک و یا بیست و سه و یا بیست و هفت است و یا این که در تطبیق شب ها نیز دچار اشتباه می شوند همان گونه که درباره آغاز ماه رمضان و پایان شعبان برای آغاز وجوب روزه و یا پایان آن در آخر رمضان و اول شوال دچار مشکل می شوند و گرفتار مساله یوم الشک و وجوب روزه در آغاز و یوم الفطر و حرمت روزه می گردند. و هر ساله به شکلی این مساله مردم را دچار سرگردانی می کند. این مسایل از جمله علل و عواملی است که مردم را به احیای شب های مختلف ماه رمضان به ویژه شب های دهه سوم می کشاند و هر شبی را کسانی به احتمال و رجای شب قدر بودن احیا می گیرند و به شب زنده داری و عمل به اعمال ویژه آن به شکل فردی ویا جمعی می پردازند.
اما پرسش این است که شب قدر چه شبی است و چرا برای عالمان اهل علم و عمل و حتی عموم مردم ارزش دارد و آنان می کوشند تا به هر طریقی شده این شب را کشف و وقت آن را معلوم کنند و به شب زنده داری و احیای آن شب با اعمال ویژه و مخصوص آن اقدام کنند؟
ادامه مطلب...