انسان همواره نیازمند ارتباط با پروردگار خویش است. او موجودی است ضعیف که با ارتباط با پروردگار خویش می تواند به کمال آرامش برسد.

ارتباط با پروردگار کار دشواری نیست، چرا که او به ما نزدیک است و به پیامبرش می گوید: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ:[1] هنگامى که بندگانم از تو درباره من س?ال کنند، بگو: من نزدیکم». بسیار نزدیکتر از آنچه می پندارید، «وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ»:[2] (و ما به او ـ انسان ـ ازرگ قلبش نزدیکتریم!).

اهمیت دعا

دعا از آنجا که حلقه ارتباط بندگان با پروردگار جهان است، حائز اهمیت بوده و در تعالیم اسلامی به آن با نگاه ویژه ای نگریسته شده است.

در قرآن خداوند بندگانش را به دعا فراخوانده و اجابت را وعده داده است و اوست که ندای بندگان را می شنود و پاسخ می دهد. پس چرا با او مناجات نکنیم و دردهای دلمان را با او به نجوا نگوییم. مگر پروردگارمان نیست که می گوید: «اُدْعونى اسْتَجِبْ لَکُمْ»:[3] (مرا بخوانید تا دعاى شما را بپذیرم!) مگر او نیست که می فرماید: «أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ، فَلْیسْتَجیبُوا لی»:[4] (من دعاى دعاکننده را به هنگامى که مرا مى ‏خواند اجابت مى ‏کنم، بنابراین باید بندگانم دعوت مرا بپذیرند).

خداوند نعمتها و برکاتى دارد که شامل حال بندگانش مى‏شود اما مشروط به شرایطى است. یکى از شرایط آن است که به در خانه او بروند و دست به دعا بردارند روح خود را پاک کنند و به او نزدیک شوند. بنابراین، در پرتو دعا شرایط رحمت الهى حاصل مى ‏شود و باران لطف او ریزش مى ‏کند.

آثار و ثمرات طلب حوائج و دعا

دعا از آن جهت مورد توجّه واقع شده است که آثار و ثمرات فراوانی دارد. دعا مخصوصا دعاهاى معصومین(علیهم السلام)، سرشار از درسهاى تربیتی است. ما در اینجا به برخی از این آثار و ثمرات اشاره می کنیم:

1. کسب معرفت و شناخت

برای مثال امیرالم?منین(علیه السلام) در خطبه 46 به نکته‏اى[4] اشاره مى‏فرماید که مایه دلگرمى دعا کنندگان و متوسّلان به درگاه الهی است، عرض مى‏کند: (خداوندا! تو در سفر همراه مایى، و نسبت به بازماندگان ما در وطن، سرپرست و نگاهبانى، و جمع میان این دو را هیچ کس جز تو نمى‏تواند داشته باشد. 

 «دعاى ندبه» براى کسانى که با دقّت و حضور قلب و با توجّه به مضمون و محتوایش، آن را زمزمه مى ‏کنند، یک دوره درس امامت و ولایت عاشقانه بیان شده است.

2. تربیت اخلاقی و تکامل معنوی

 یکی دیگر از ثمرات دعا و ادعیه خوانی به درگاه الهی، تربیت اخلاقی و تکامل معنوی است. از «دعاى مکارم ‏الاخلاق» مى ‏توان یک دوره اخلاق اسلامى را استخراج کرد. یا هنگامى که در دعاى «عرفه» مى‏ خوانیم: «وَ اجْعَلْ غِنَاىَ فِی نَفْسِی»:(خداوندا! بى ‏نیازى مرا در درون جانم قرارده!) الهام مى ‏گیریم که بى نیازى چیزى نیست که در بیرون، از طریق جمع ثروت فراوان و کاخ‏هاى رفیع و مقاماتِ منیع، فراهم گردد. بى‏نیازى و غنا را باید در درون جان جست، که تا جان آدمى سیراب و بى نیاز نگردد اگر تمام جهان را به او دهند، باز هم تشنه است.

3. تقوا و پرهیزگاری

دعا کننده براى استفاده از حمایت و نیروى بى‏پایان پروردگار، چاره‏اى ندارد که پیوند خود را با او محکم کند، به ذات او نزدیک شده و مظهرى از صفات جمال و جلال و خوبیها گردد.

آیا با انواع آلودگى، ممکن است انتظار اجابت داشته باشد؟! انسان هنگامى که در دعاى «کمیل» به این جمله پر معنا مى ‏رسد: «اللَّهُمَّ اغْفِرْلِی الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ» مى ‏فهمد که بسیاری گناهان مانع خواسته های او هستند.همین کافی است تا انسان از آنچه خداوند نمی پسندد دوری گزیند و پرده های غفلت و بی خبری را کنار زند.

یکی از مهمّ ترین عوامل گناه و بی تقوایی، غفلت و بی خبری است. و یکی از ویژگی های دعا اینست که انسان را به مسائلى که توجّه ندارد و از آن غافل است، توجّه مى‏دهد.

4. آمرزش گناهان و لغزش ها

برخی از ادعیه، راه توبه و طلب آمرزش را به بندگان می آموزند. «دعاى کمیل» از این دسته می باشد، که به ما درس تهذیب و خودسازى و توبه مى ‏دهد. به انسانى که قصد توبه دارد، مى ‏آموزد که چگونه «اللهم اغفر» گویان، با خداى خویش سخن بگوید. قرائت برخی از ادعیه، سبب آمرزش گناهان می شود. در برخى از روایات پیرامون فضیلت خواندن برخى از دعاها، و تسبیحات حضرت زهرا(سلام الله علیها) بعد از نماز، آمده است که: «هرکس این دعاها و تسبیحات را بخواند مثل این است که تازه از مادر متولّد شده، و هیچ گناهى ندارد». البته باید توجّه داشت که این گونه روایات، شامل حقّ النّاس و گناهانى که حدّ شرعى دارد نمى ‏گردد، بلکه باید حدّ آنها شرعاً اجرا گردد. [5]

5. رفع بلایا و مصائب

در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «الْمُحِقُّ فَإِذا دَعَا اسْتَجابَ لَهُ وَ صَرَفَ عَنْهُ الْبَلاءَ مِنْ حَیثُ لایعْلَمُهُ»:[6] (صاحب حقّ، هنگامى که دعا کند، خداوند اجابت مى ‏فرماید و بلا را از او برطرف مى ‏سازد، به طورى که گاه خود او نمى ‏داند).

6. دمیدن روح امید، و آرامش درونی

به ثمر نرسیدن تلاش ها و کوشش ها در زندگى، گاهى انسان را از پیروزى نهایى، براى همیشه مأیوس مى ‏سازد، و از به کار گرفتن باقیمانده نیرو و توان خود باز مى‏دارد و اندیشه کردن برای دستیابى به طریق تازه و ابتکارات جدید را مختل مى ‏سازد. امّا دعا بارقه امیدى است که در کانون دل آدمى مى ‏درخشد و ابرهاى یأس را از آسمان زندگى کنار مى ‏زند. دعا کننده خود را با قدرتى مرتبط مى ‏بیند که «مشکل» و «آسان» براى او مطرح نیست و گشودن بن ‏بستها براى او بسیار ساده است.  

پی نوشت ها :

[1]- سوره بقره، آیه 86.

[2]- سوره ق، آیه 16.

[3]- سوره غافر، آیه 60.

[4]- پیام امام امیرالم?منین(علیه السلام)، جلد 2، صفحه 517.

[5]- استفتائات جدید، آیت الله مکارم شیرازی، جلد‏3، صفحه 575.

[6]- تفسیرصافى، ذیل آیه 60 سوره غافر.

منبع : تبیان